Wat heeft christendom de samenleving te bieden?
Geplaatst: 15 mei 2016, 23:44
Door mijn lidmaatschap van de Beraadsgroep Samenlevingsvragen van de Raad van Kerken werd ik gewezen op de wetenschappelijke conferentie "Christianity and the future of our societies" in augustus in Leuven.
Ik heb een voorstel ingediend voor een artikel dat is goedgekeurd, zodat ik het nu moet schrijven en t.z.t. presenteren.
Hier wil ik een aantal ideeën delen die ik daarin denk op te nemen en hoop ik feedback te krijgen die ik kan verwerken.
Startpunt is voor mij de godsdienstsociologie en de Nederlandse situatie.
Het CBS-rapport "Sociale samenhang, wat ons bindt en verdeelt" dd. 5/11/15 bevat (op bestandspagina 94) de voor christenen ontnuchterende bevinding dat minder dan 30% van de bevolking vertrouwen heeft in de kerken.
De minst vertrouwde institutie, minder nog dan pers en politici…
Bestandspagina 182 scherpt dat nog aan: van degenen die zichzelf niet tot een (christelijke of niet-christelijke) denominatie rekenen vertrouwt slechts 11,6% kerken!
Wat kan het christendom in hemelsnaam bijdragen aan de toekomst van (in elk geval) de (Nederlandse) samenleving als het door de rest van die samenleving op zijn best als verdwazing en door velen als schadelijk wordt beschouwd?!
Het internationale materiaal dat ik vond maakt duidelijk dat Nederland daarin in Europa geen vreselijke uitzondering is, al verschillen situaties sterk per land.
Hoe je de wereldwijde trends moet duiden hangt sterk af van je verwachtingen t.a.v. modernisering en secularisatie.
Traditioneel gaan godsdienstsociologen er van uit dat modernisering secularisatie met zich meebrengt.
Door allerlei ontwikkelingen en meer wereldwijde gegevens is dat inmiddels minder duidelijk dan in het Europa van de 19e en 20e eeuw waar dat idee ontstond is het nu omstreden.
Persoonlijk ken ik dat gebrek aan vertrouwen maar al te goed: mijn baas, de meeste van mijn collega's, mijn vrouw en mijn zoon behoren tot die 70%.
Hoe kun je instituten vertrouwen
- die schandalen wegmoffelen uit zelfbescherming,
- die zichzelf ondanks een besmet verleden op een moreel voetstuk plaatsen,
- die op hetzelfde terrein naar verschillende morele autoriteiten verwijzen (heilige boeken, leerstellingen, gezagsdragers, procedures) en
- die elkaar soms te vuur en te zwaard bestrijden en in hun onderlinge concurrentie families en gemeenschappen verscheuren?
Daar waar een religie geen of weinig concurrentie heeft kan het sociale samenhang in een samenleving vergroten.
Het wordt dan echter des te makkelijker misbruikt in de concurrentie tussen samenlevingen.
Religie kan wel normen en waarden in leven houden en op profetische wijze voorhouden aan samenlevingen die ontsporen.
Het kan echter alleen als 'check' en 'balance' fungeren als het niet intern verdeeld is en voldoende vertrouwen geniet.
Religie committeert mensen aan bredere belangen dan hun eigen belang.
Mensen kunnen daardoor echter ook voor het karretje gespannen worden van instituten.
Soms zelfs voor het karretje van politieke machthebbers, daar waar kerk en staat onvoldoende gescheiden zijn.
Of religie per saldo een positieve of negatieve bijdrage levert aan de toekomst van een samenleving hangt af van de specifieke omstandigheden.
Als je je identificeert met een religie kun je je moeilijk voorstellen dat het per saldo een negatieve bijdrage zou kunnen leveren.
Als je je er niet mee identificeert is het -met name in een land als Nederland, waar het gebrek aan vertrouwen zo massaal is- moeilijk om niet mee te gaan in het idee dat religie per saldo een negatieve bijdrage levert.
Om een positieve bijdrage te leveren aan de toekomst van de Nederlandse en/of wereldsamenleving moet het christendom in Nederland in eerste instantie vooral dat wantrouwen van de rest van de samenleving teniet doen of sterk verminderen.
Daarvoor is denk ik o.a. het volgende nodig:
1) De eigen verdeeldheid overwinnen, niet per se door organisatorische eenwording, maar in elk geval door samen te werken en elkaar niet af te vallen en te beconcurreren.
2) Datgene wat het zelf van waarde acht ook in niet-religieuze taal leren verwoorden.
3) Zichzelf meer als netwerk organiseren en minder als hiërarchie(ën).
In zekere zin moet het christendom kiezen voor secularisatie, voor het tegemoetkomen aan de manier van communiceren en aan de verwachtingen van niet-christenen, van het seculiere deel van de samenleving.
Alleen door ook de verbinding te zoeken met niet-christenen (naast uiteraard met christenen van andere denominaties) kan het christendom weer een verbindende rol vervullen in een zo sterk geseculariseerde samenleving.
Alleen na terugwinnen van het vertrouwen van de rest van de samenleving kan het christendom een profetische rol vervullen daar waar de samenleving als geheel bijsturing behoeft.
Ik heb een voorstel ingediend voor een artikel dat is goedgekeurd, zodat ik het nu moet schrijven en t.z.t. presenteren.
Hier wil ik een aantal ideeën delen die ik daarin denk op te nemen en hoop ik feedback te krijgen die ik kan verwerken.
Startpunt is voor mij de godsdienstsociologie en de Nederlandse situatie.
Het CBS-rapport "Sociale samenhang, wat ons bindt en verdeelt" dd. 5/11/15 bevat (op bestandspagina 94) de voor christenen ontnuchterende bevinding dat minder dan 30% van de bevolking vertrouwen heeft in de kerken.
De minst vertrouwde institutie, minder nog dan pers en politici…
Bestandspagina 182 scherpt dat nog aan: van degenen die zichzelf niet tot een (christelijke of niet-christelijke) denominatie rekenen vertrouwt slechts 11,6% kerken!
Wat kan het christendom in hemelsnaam bijdragen aan de toekomst van (in elk geval) de (Nederlandse) samenleving als het door de rest van die samenleving op zijn best als verdwazing en door velen als schadelijk wordt beschouwd?!
Het internationale materiaal dat ik vond maakt duidelijk dat Nederland daarin in Europa geen vreselijke uitzondering is, al verschillen situaties sterk per land.
Hoe je de wereldwijde trends moet duiden hangt sterk af van je verwachtingen t.a.v. modernisering en secularisatie.
Traditioneel gaan godsdienstsociologen er van uit dat modernisering secularisatie met zich meebrengt.
Door allerlei ontwikkelingen en meer wereldwijde gegevens is dat inmiddels minder duidelijk dan in het Europa van de 19e en 20e eeuw waar dat idee ontstond is het nu omstreden.
Persoonlijk ken ik dat gebrek aan vertrouwen maar al te goed: mijn baas, de meeste van mijn collega's, mijn vrouw en mijn zoon behoren tot die 70%.
Hoe kun je instituten vertrouwen
- die schandalen wegmoffelen uit zelfbescherming,
- die zichzelf ondanks een besmet verleden op een moreel voetstuk plaatsen,
- die op hetzelfde terrein naar verschillende morele autoriteiten verwijzen (heilige boeken, leerstellingen, gezagsdragers, procedures) en
- die elkaar soms te vuur en te zwaard bestrijden en in hun onderlinge concurrentie families en gemeenschappen verscheuren?
Daar waar een religie geen of weinig concurrentie heeft kan het sociale samenhang in een samenleving vergroten.
Het wordt dan echter des te makkelijker misbruikt in de concurrentie tussen samenlevingen.
Religie kan wel normen en waarden in leven houden en op profetische wijze voorhouden aan samenlevingen die ontsporen.
Het kan echter alleen als 'check' en 'balance' fungeren als het niet intern verdeeld is en voldoende vertrouwen geniet.
Religie committeert mensen aan bredere belangen dan hun eigen belang.
Mensen kunnen daardoor echter ook voor het karretje gespannen worden van instituten.
Soms zelfs voor het karretje van politieke machthebbers, daar waar kerk en staat onvoldoende gescheiden zijn.
Of religie per saldo een positieve of negatieve bijdrage levert aan de toekomst van een samenleving hangt af van de specifieke omstandigheden.
Als je je identificeert met een religie kun je je moeilijk voorstellen dat het per saldo een negatieve bijdrage zou kunnen leveren.
Als je je er niet mee identificeert is het -met name in een land als Nederland, waar het gebrek aan vertrouwen zo massaal is- moeilijk om niet mee te gaan in het idee dat religie per saldo een negatieve bijdrage levert.
Om een positieve bijdrage te leveren aan de toekomst van de Nederlandse en/of wereldsamenleving moet het christendom in Nederland in eerste instantie vooral dat wantrouwen van de rest van de samenleving teniet doen of sterk verminderen.
Daarvoor is denk ik o.a. het volgende nodig:
1) De eigen verdeeldheid overwinnen, niet per se door organisatorische eenwording, maar in elk geval door samen te werken en elkaar niet af te vallen en te beconcurreren.
2) Datgene wat het zelf van waarde acht ook in niet-religieuze taal leren verwoorden.
3) Zichzelf meer als netwerk organiseren en minder als hiërarchie(ën).
In zekere zin moet het christendom kiezen voor secularisatie, voor het tegemoetkomen aan de manier van communiceren en aan de verwachtingen van niet-christenen, van het seculiere deel van de samenleving.
Alleen door ook de verbinding te zoeken met niet-christenen (naast uiteraard met christenen van andere denominaties) kan het christendom weer een verbindende rol vervullen in een zo sterk geseculariseerde samenleving.
Alleen na terugwinnen van het vertrouwen van de rest van de samenleving kan het christendom een profetische rol vervullen daar waar de samenleving als geheel bijsturing behoeft.