https://www.trouw.nl/nieuws/waar-eindig ... ~b78c6fce/
In het christelijke woordgebruik klinken 'ziel' en 'geest' vaak door elkaar. Een geestelijke is zieleherder, die zielzorg geeft, of geestelijk verzorger. Waar eindigt de ziel en begint de geest?
Goede vraag. Van een geest hebben we nog wel een idee, maar de ziel?
De ziel is onder invloed van Plato in het christendom lange tijd gezien als een zelfstandige grootheid, en tegenover het lichaam geplaatst. Het lichaam was een kooi waarin de ziel opgesloten zat. Hoe minder aandacht we aan die kooi gaven, hoe beter het was voor de ziel. Dat leidde tot een hetze tegen het lichaam. In de christelijke theologie van de laatste halve eeuw is die tweedeling gelukkig sterk gecorrigeerd. Nu sluit het meer aan bij het bijbelse beeld dat lichaam, geest en ziel een eenheid zijn, in elk geval niet losstaan van elkaar.
Lekker dan voor de christenen. Het lichaam gaat toch aantoonbaar verloren na de dood. Via de schoorsteen met een halfuurtje, in de grond duurt het wat langer.
Toch heb ik dankzij de kabbala, de joodse mystiek, toegang gekregen tot de vraag wat met de ziel bij het sterven gebeurt. Er blijken drie stadia te zijn: het eerste stadium is de nefesj, de bezieling van alles wat ademt.
"Nefesj is verbonden met de natuur. Alle dieren hebben een nefesj, planten ook, en natuurlijk de mensen. In nefesj zit ons karakter, door God gegeven. Het tweede stadium is roeach, de geest. Die staat dus niet tegenover de ziel, maar is onderdeel van de ziel. Roeach sluit ook de intellectuele geest in. Het is verbonden met het paradijs, waar Adam en Eva aten van de boom der kennis van goed en kwaad. Alleen mensen hebben dit stadium van de ziel, dieren en planten niet. Het derde en hoogste stadium is wat we nesjama noemen, de ziel in haar goddelijke aspect. Elke dag gaat de ziel door die stadia heen. En ook als we sterven, gaat onze ziel door die drie stadia - maar deze keer op een volledige manier: van nefesj naar het paradijs, door het stadium van de roeach.
"Volgens de joodse traditie gaat de ziel in dat stadium alles van haar leven begrijpen, waarom het leven zus en niet zo was en hoe alles van het leven in elkaar zit. Daarna gaat ze door het stadium van nesjama, dus naar dat deel dat in verbinding staat met God, waarin ook verzoening met zichzelf en de anderen mogelijk is. Die drie stadia houden ook in dat in het joodse denken geest en ziel niet tegenover elkaar staan, net zo min als ziel en lichaam. Het is allemaal met elkaar verbonden in de drie stadia van de ziel."
De joodse mystiek geeft wel meer uitleg, maar het maakt de kwestie ook ingewikkelder.
Bas van der Graaf: "Zelf wil ik er ver van wegblijven, van dat onderscheiden van lichaam, ziel en geest. Het ontspoort meteen als je dat probeert te definiëren. Zitten onze begeerten en driften in de geest of in de ziel? De Bijbel definieert het ook niet strak. In de brief van Paulus aan de Thessalonicenzen schrijft hij: 'Moge uw geest, ziel en lichaam zuiver bewaard zijn bij de komst van Jezus Christus'.
En daarom vind ik het christendom zweefkezerij. Mijn lichaam zuiver bewaard? Iedereen ziet toch dat het lichaam aftakelt naarmate de tijd voort schrijdt? Uiteindelijk ben je blij dat je dood mag gaan, dan ben je van dat oude karkas mooi af.
