De drie stadia van Kierkegaard

[Tufkah]

Om Paulus te citeren: Er wordt een natuurlijk lichaam gezaaid, en een geestelijk lichaam opgewekt. Zou de eik jammeren over de eikel (het zaad) die verloren is gegaan?

[J-W]

Om Paulus te citeren: Er wordt een natuurlijk lichaam gezaaid, en een geestelijk lichaam opgewekt. Zou de eik jammeren over de eikel (het zaad) die verloren is gegaan?

Wie zegt hier dat jij moet jammeren over je eikel die verloren is gegaan?

[Tufkah]

https://www.sorenkierkegaard.nl/artikel ... igheid.pdf

Tijd en Eeuwigheid

In Kierkegaards leven en werk vormt het al dan niet serieus nemen van de eeuwigheid de rode draad. En om maar meteen door te stoten tot Kierkegaards bevindingen in deze kwestie: het is, naar Kierkegaards idee, het christelijk geloof dat de eeuwigheid het meest serieus neemt. Hijzelf acht deze stelling niet bijzonder controversieel en zou het verspilde moeite vinden om haar aan te vechten uit naam van bijvoorbeeld andere religies. Wellicht zou hij zelfs staande hebben willen houden dat ook een onpartijdige godsdienstwetenschap tot deze inschatting van het christendom moet komen. Nee, de angel schuilt volgens hem in een volgend probleem, in de vraag of wat het christendom wil mogelijk is, of ermee te leven valt, of het christendom, door te menen dat het vergankelijke leven op de leest van de eeuwigheid geschoeid kan worden, niet gedoemd is een godsdienst van huichelaars te worden, van mensen wier geloofsbelijdenis zwart ziet van de aanhalingstekens en links en rechts ingevoegde mitsen en maren. Het gaat Kierkegaard dus om de vraag in hoeverre de eeuwigheid serieus te nemen valt.

Volgens Kierkegaard is geloof een wonder, een geschenk van God. Niet iets wat je zelf initieert. En zijn kern van het geloof is niet traditioneel, maar existentialistisch. Het christelijk geloof neemt de eeuwigheid het meest serieus, maar in de opvattingen van Kierkegaard is de eeuwigheid de mens vreemd omdat hij in de Tijd leeft en de eeuwigheid de mens vreemd is. Daarom is de omarming van het eeuwige (de Waarheid) zwaar, maar tevens ook bevrijdend omdat de Waarheid existentialistisch is.

‘Existentialisme’ komt van het Latijnse woord voor ‘bestaan’, existentia. Wat Kierkegaard beoogt is het bestaan zelf te doorgronden (levensbeschouwing) en hij koppelt dit aan het christendom. In zijn beschouwingen wordt de mens pas werkelijk als hij zichzelf vindt (existentie). En deze zichzelf gevonden hebbende mens verhoudt zich vervolgens tot de wereld. (De geest der wereld) De mens zelf is dan werkelijk, en de geest der wereld is secundair/tijdelijk.

[Tufkah]

Kierkegaard wilde de filosofie en de theologie niet verder helpen; hij wilde hun grenzen aangeven. Gesouffleerd door Socrates en Jezus wijst hij op het probleem van de existentie, dat wat aan gene zijde van het denken is. Persoonlijk was hij op een andere manier met de ongrijpbaarheid van het leven in aanraking gekomen.

Of Kierkegaard onder de negatieve theologie te scharen valt, dat weet ik niet. Hij heeft naar mijn weten zich daar niet over uitgelaten i.t.t. Meister Eckhart. Maar Kierkegaard was wel bekend met 'dat' wat aan gene zijde van het denken is. De existentie waar hij in eindigt (de zelfverhouding) kan niet gedacht worden. Mijn opvatting is dat het de zelfverhouding is wat Paulus "de geestelijke mens" noemt. Eckhart noemt de zelfverhouding dan weer het lege gemoed. Zo komen de opvattingen van Eckhart , Kierkegaard en Paulus bij elkaar, ieder vanuit hun eigen tijd en weergave.

[Tufkah]

Het eeuwige dient zich nu één keer aan, ook als ze zich meldt als een gemis aan eeuwigheid. In beide gevallen veroorzaakt de eeuwigheid onrust.

Esthetisch levende mensen, denkers en theologen voorop, onderdrukken die onrust. Voor hen is het eeuwige niet zo problematisch. Sommigen van hen zien geen onderscheid tussen tijd en eeuwigheid. Het eeuwige is in hun ogen een oneindig lange tijd, waardoor het, zegt Kierkegaard, een 'oneindig inhoudsloos nu' wordt, 'een parodie op de eeuwigheid'. Hegeliaanse denkers valt, aldus Kierkegaard, hetzelfde verwijt te maken, ofschoon zij met de mond een onderscheid tussen tijd en eeuwigheid belijden.

De mens die in aanraking komt met de eeuwigheid wordt daar onrustig van, het vreemde wat van binnen uit roept. Esthetisch levende mensen hebben hier geen last van, ze zien geen onderscheid tussen tijd en eeuwigheid. Zie de hiernamaals-gelovigen, voor hen is de eeuwigheid simpelweg de tijd na de dood. Een oneindig lange tijd.

Ethisch leven is noodzakelijk om dat stadium van esthetische mens achter je te laten.

[Leon]

Het eeuwige dient zich nu één keer aan, ook als ze zich meldt als een gemis aan eeuwigheid. In beide gevallen veroorzaakt de eeuwigheid onrust.

Esthetisch levende mensen, denkers en theologen voorop, onderdrukken die onrust. Voor hen is het eeuwige niet zo problematisch. Sommigen van hen zien geen onderscheid tussen tijd en eeuwigheid. Het eeuwige is in hun ogen een oneindig lange tijd, waardoor het, zegt Kierkegaard, een 'oneindig inhoudsloos nu' wordt, 'een parodie op de eeuwigheid'. Hegeliaanse denkers valt, aldus Kierkegaard, hetzelfde verwijt te maken, ofschoon zij met de mond een onderscheid tussen tijd en eeuwigheid belijden.

De mens die in aanraking komt met de eeuwigheid wordt daar onrustig van, het vreemde wat van binnen uit roept. Esthetisch levende mensen hebben hier geen last van, ze zien geen onderscheid tussen tijd en eeuwigheid. Zie de hiernamaals-gelovigen, voor hen is de eeuwigheid simpelweg de tijd na de dood. Een oneindig lange tijd.

Ethisch leven is noodzakelijk om dat stadium van esthetische mens achter je te laten.

Je kunt misschien beter de overgang van esthetisch leven naar ethisch leven promoten, dan dat van ethisch naar religieus. Heb je voldoende verstand, dan komt dat laatste toch wel. Maar mensen losweken uit hun gevoelsinstelling is net zo min dankbaar. Niemand wil naast een ellendig leven ook nog het besef van een ellendig leven. Niemand wil naast een feestleven, het besef dat het leven niet altijd een feest zal zijn.

[Tufkah]

Het eeuwige dient zich nu één keer aan, ook als ze zich meldt als een gemis aan eeuwigheid. In beide gevallen veroorzaakt de eeuwigheid onrust.

Esthetisch levende mensen, denkers en theologen voorop, onderdrukken die onrust. Voor hen is het eeuwige niet zo problematisch. Sommigen van hen zien geen onderscheid tussen tijd en eeuwigheid. Het eeuwige is in hun ogen een oneindig lange tijd, waardoor het, zegt Kierkegaard, een 'oneindig inhoudsloos nu' wordt, 'een parodie op de eeuwigheid'. Hegeliaanse denkers valt, aldus Kierkegaard, hetzelfde verwijt te maken, ofschoon zij met de mond een onderscheid tussen tijd en eeuwigheid belijden.

De mens die in aanraking komt met de eeuwigheid wordt daar onrustig van, het vreemde wat van binnen uit roept. Esthetisch levende mensen hebben hier geen last van, ze zien geen onderscheid tussen tijd en eeuwigheid. Zie de hiernamaals-gelovigen, voor hen is de eeuwigheid simpelweg de tijd na de dood. Een oneindig lange tijd.

Ethisch leven is noodzakelijk om dat stadium van esthetische mens achter je te laten.

Je kunt misschien beter de overgang van esthetisch leven naar ethisch leven promoten, dan dat van ethisch naar religieus. Heb je voldoende verstand, dan komt dat laatste toch wel. Maar mensen losweken uit hun gevoelsinstelling is net zo min dankbaar. Niemand wil naast een ellendig leven ook nog het besef van een ellendig leven. Niemand wil naast een feestleven, het besef dat het leven niet altijd een feest zal zijn.

Zoals ik het zie (en dit forum bewijst dat) is de mens van nature bevangen is met een geloof in een "leven na de dood". Onze heidense voorouders geloofden dat en ook vandaag de dag geloven ook niet-christenen vaak "dat er iets is" (het ietsisme). Volgens Kierkegaard zijn mensen die geloven in "leven na de dood" altijd esthetisch levende mensen. Omdat zij hun zelfbelangen (voortbestaan na de dood) plaatsen boven de ethiek.

Maar vraag je het de mensen zelf , dan zullen ze zichzelf ongetwijfeld onder de ethisch levende mensen scharen, Jezus leerde immers naastenliefde en andere ethische normen. Of neem idealistische mensen die een betere wereld nastreven, zij zullen zichzelf ook onder mensen in het ethische stadium scharen.

Maar mijn inziens is het nog niet eens zo eenvoudig om zelfs maar in het tweede stadium te geraken. Dat gaf ik reeds aan in de opening van deze topic:

Ethische stadium: In deze fase maakt het individu keuzes en neemt het verantwoordelijkheid voor zijn leven. De ethische persoon leeft volgens morele principes en verplichtingen, vaak binnen de maatschappij. De nadruk ligt op de rede en het naleven van plichten, maar er blijft een risico op een leven dat nog steeds te veel gericht is op het zelf.

Kierkegaards uitgangspunt is altijd existentie, het is de enkeling die in het ethische stadium de ethiek vind welke "uit zichzelf zo" is. Als het "uit zichzelf zo" niet gevonden wordt dan val je weer terug in het esthetische stadium. In het ethische stadium is het vooral van belang dat de mens bewust wordt dat hij zelf niet degene is die "goed doet". Het is van belang dat er niet gerekend wordt op een beloning, dat de mens vrij wordt van verwachtingen. Veel christenen geloven in een hemel/hiernamaals die tevens de beloning is, dat houdt de zelf-gerichtheid in stand.

Dus ja, ik wil best de de overgang van esthetisch leven naar ethisch leven promoten. Maar dan moet ik er wel bij vermelden dat zelf-gerichtheid in het ethische stadium niet aan de orde kan zijn.

[J-W]

Kierkegaards uitgangspunt is altijd existentie, het is de enkeling die in het ethische stadium de ethiek vind welke "uit zichzelf zo" is. Als het "uit zichzelf zo" niet gevonden wordt dan val je weer terug in het esthetische stadium. In het ethische stadium is het vooral van belang dat de mens bewust wordt dat hij zelf niet degene is die "goed doet". Het is van belang dat er niet gerekend wordt op een beloning, dat de mens vrij wordt van verwachtingen. Veel christenen geloven in een hemel/hiernamaals die tevens de beloning is, dat houdt de zelf-gerichtheid in stand.
Dus ja, ik wil best de de overgang van esthetisch leven naar ethisch leven promoten. Maar dan moet ik er wel bij vermelden dat zelf-gerichtheid in het ethische stadium niet aan de orde kan zijn.

Samengevat, wie niet hetzelfde geloof heeft als Tufkah zal altijd in het esthetische stadium van Kierkegaard blijven. Wie wel hetzelfde gelooft (geen hiernamaals) kan weliswaar in het ethische stadium komen maar wel oppassen geblazen niet teruggeworpen te worden en, bijna overbodig te vermelden, slechts een enkeling zoals Tufkah zelf bereikt het 3de stadium, het religieuze.
Geen hoopgevend vooruitzicht voor wie graag een geestelijk mens wil worden maar wel goed te weten.

[peda]

Kierkegaard beschrijft in mijn optiek verschillende levenshoudingen.
Het is daarbij aan de individuele mens om bij de hem/ haar passende voeten een keuze te maken voor welke levenshouding ( schoenkeuze ) wordt gekozen. Zolang bij de individuele keuze de Nederlandse wet niet wordt overschreden, is het mij egaal voor welke optie er wordt warm gelopen.
Wel gaat mijn persoonlijke belangstelling in de onderlinge communicatie meer uit naar diegenen die gekozen hebben voor het Kierkegaardse stadium 2 en 3.

[Tufkah]

Kierkegaard beschrijft in mijn optiek verschillende levenshoudingen.
Het is daarbij aan de individuele mens om bij de hem/ haar passende voeten een keuze te maken voor welke levenshouding ( schoenkeuze ) wordt gekozen. Zolang bij de individuele keuze de Nederlandse wet niet wordt overschreden, is het mij egaal voor welke optie er wordt warm gelopen.
Wel gaat mijn persoonlijke belangstelling in de onderlinge communicatie meer uit naar diegenen die gekozen hebben voor het Kierkegaardse stadium 2 en 3.

Kierkegaard beschrijft verschillende levenshoudingen , hij had het over de "indolente massa" wat verwijst naar de massale anonimiteit waarin een individu zijn of haar levenshouding verliest en zich overgeeft aan een passieve, onverschillige houding om in de groep op te gaan. (Stadium 1). Kierkegaard was kritisch op de massa, omdat deze leidt tot verlies van zelfstandigheid en individualiteit, wat tegengesteld is aan zijn existentialistische nadruk op de noodzaak van een authentiek, zelfstandig leven. De "indolente massa" is gemakkelijk te herkennen overal waar groepen bijeen komen. Het voetbalstadion, de werkvloer, hysterische fans van een of andere popgroep of zanger (denk maar aan The Beatles in de jaren 60) enz enz. Maar ook de kerk.

Hij zet de verschillende levenshoudingen in een existentialistisch perspectief, waarbij het innerlijke existeren nooit uit het oog wordt verloren.

[Tufkah]

Dit ben ik, ik wil mezelf mogen zijn en begrepen worden – al kun jij dat waarschijnlijk toch niet, want jij weet niet hoe het is om zo te zijn als ik. Dat snappen uitsluitend degenen die aan mij verwant zijn.

Iemand die een idee heeft van innerlijk existeren is Welmoed Vlieger. Deze innerlijke existentie vraagt niet om begrip van de medemens. Uitsluitend mensen die zelf innerlijk existeren begrijpen dat. Dat klinkt arrogant, maar in de kern is het vrij eenvoudig: je kunt alleen herkennen wat je zelf bent. Zo is er geen verwantschap binnen de drie stadia onderling, maar wel binnen iedere stadium an sich. De enkeling voelt zich niet meer thuis in de massa.

Zelfs als het niet om een crisis gaat, hoort bij verwondering toch de pijnlijke schrik, meent Welmoed. “Doordat alle beelden die je over de werkelijkheid hebt gecreëerd, of hebt aangeleerd en je eigengemaakt, wegvallen. Hun geldigheid verliezen. Het scherm wat er tussen jou en de wereld staat wordt even opgetrokken. En dan kijk je rechtstreeks in de waarheid van het leven en de wereld zelf, zoals Plato dat in zijn grotmythe beschrijft. Je ziet geen schimmen, projecties, op de grotwand meer, maar de werkelijkheid zonder meer, het wezenlijke, de essentie. Niet 'hier sta ik, daar is het leven', nee je bent onderdeel van dat leven – en omgekeerd is dat leven ook in jou. Daar kom ik dan inderdaad uit bij de mystiek. Betreft het een ervaring van volkomen leegte, of juist van grote volheid? Van eenzaamheid, of van overal bij horen? De paradox: er is geen of/of. Het is beide gelijktijdig wáár. Geen waarheid als de uitkomst van een onderzoek, geen waarheid als een mening. Nog zoiets wonderlijks: je voelt alle zekerheden verdwijnen, en in hetzelfde moment is de diepe herkenning, het thuiszijn, eindelijk.

Onvermijdelijk komt altijd Plato's grotallegorie ter sprake. Binnen het innerlijk existeren zijn twee tegengestelden tegelijkertijd waar. Wie met iedereen gaat (de allemansvriend) die gaat met niemand, wie met niemand gaat, die gaat met iedereen. Als de sluiers van illusie zijn weggenomen ben je geborgen in je eigen eenzaamheid. Dat dingen gelijktijdig waar zijn , dat kan het denken niet bedenken.


https://blog.kloosterhuissen.nl/app/upl ... i-2025.pdf

[J-W]

.............. Als de sluiers van illusie zijn weggenomen ben je geborgen in je eigen eenzaamheid. Dat dingen gelijktijdig waar zijn , dat kan het denken niet bedenken.

Ik krijg steeds meer het gevoel dat mystiek iets is voort mensen die wat wereldvreemd zijn, geen contact met anderen kunnen maken, daardoor in zichzelf gekeerd raken en iets willen bezitten wat voor anderen onzichtbaar is. (Kierkegaard had gezondheidsproblemen) Voor mij mogen ze, dan hebben ze toch nog wat, maar voor mijzelf sprekende gaat er niets boven gezelligheid in gezelschap van anderen. Dat wil niet zeggen dat je er niet tegen kunt alleen te zijn, alles op zijn tijd, maar het is algemeen bekend dat er niets gaat boven mensen om je heen die om je geven, met of zonder geloof en er gaat niets boven mensen die zich alleen voelen gezelschap te bieden. Geborgen in je eigen eenzaamheid lijkt mij daarom heel triest. O.L.H had altijd al vreemde kostgangers en dat zal wel altijd zo blijven. En tja, als ze dan zeggen dat ze de liefde van die Ene voelen, het zal wel maar ik kan me daar helemaal niets bij voorstellen. Misschien moet ik mezelf ook eens helemaal leeg maken en komt er vervolgens wat voor in de plek, geen beloning in het hiernamaals maar nu gelijk, boter bij de vis in het eeuwige nu. Zou best wel spannend zijn maar of het verkregene tegen het gaan van een smalle weg opweegt........voorlopig nog maar even de middenweg blijven bewandelen te midden van anderen, wel zo gezellig in groepsverband.

[Dat_beloof_ik]

Hij zet de verschillende levenshoudingen in een existentialistisch perspectief, waarbij het innerlijke existeren nooit uit het oog wordt verloren.

Dat klinkt wel erg doordacht.
Kun je het ook in dagelijkse spreektaal uitleggen aan eenvoudige stervelingen van vlees en bloed?

[Leon]

Hij zet de verschillende levenshoudingen in een existentialistisch perspectief, waarbij het innerlijke existeren nooit uit het oog wordt verloren.

Dat klinkt wel erg doordacht.
Kun je het ook in dagelijkse spreektaal uitleggen aan eenvoudige stervelingen van vlees en bloed?

De mens leeft voor genot, gebod of gebed, waarbij dit innerlijke processen zijn.

[Tufkah]

Dat klinkt wel erg doordacht.
Kun je het ook in dagelijkse spreektaal uitleggen aan eenvoudige stervelingen van vlees en bloed?

De mens leeft voor genot, gebod of gebed, waarbij dit innerlijke processen zijn.

Veel moeilijker gaat het niet worden, in het eerste stadium leeft men voor genot, in het derde stadium voor God. (Ik schrijf dat zo omdat het zo mooi rijmt)

[Dat_beloof_ik]

Dat klinkt wel erg doordacht.
Kun je het ook in dagelijkse spreektaal uitleggen aan eenvoudige stervelingen van vlees en bloed?

De mens leeft voor genot, gebod of gebed, waarbij dit innerlijke processen zijn.

Aha, in dat geval ben ik het er niet mee eens. Er zijn wel meer zaken belangrijk in het leven.

[Leon]

De mens leeft voor genot, gebod of gebed, waarbij dit innerlijke processen zijn.

Aha, in dat geval ben ik het er niet mee eens. Er zijn wel meer zaken belangrijk in het leven.

Als je een beetje abstract reduceert valt alles onder die noemers.

[Dat_beloof_ik]

Aha, in dat geval ben ik het er niet mee eens. Er zijn wel meer zaken belangrijk in het leven.

Als je een beetje abstract reduceert valt alles onder die noemers.

Nee, wat mij betreft helemaal niet. Ik vind het belangrijk om een goede wereld achter te laten waarin mijn kinderen gelukkig zijn..geluk voor mijzelf is.ook belangrijk, maar dat valt niet onder de 3 die jij noemt
. Waarschijnlijk denk je dat niet gelovigen alleen voor genot gaan, maar dat is dus niet zo.

[Leon]

Als je een beetje abstract reduceert valt alles onder die noemers.

Nee, wat mij betreft helemaal niet. Ik vind het belangrijk om een goede wereld achter te laten waarin mijn kinderen gelukkig zijn..geluk voor mijzelf is.ook belangrijk, maar dat valt niet onder de 3 die jij noemt
. Waarschijnlijk denk je dat niet gelovigen alleen voor genot gaan, maar dat is dus niet zo.

Een goede wereld is een verstandsbegrip en een soort gebod (ethisch). Geluk valt onder alle drie, net hoe je het invult.

[peda]

Geluk is een mate van persoonlijke tevredenheid.
In mijn optiek kan iemand in de bij hem/ haar passende omgeving ronduit gelukkig zijn.
Dat betekent dat er in alle drie stadia, genoemd door Kierkegaard, gelukkigen rondlopen.
Metaforisch gesproken is geluk gelijk aan goed passende schoenen aan de voeten.
De vloer waarop de schoenen staan, is natuurlijk ook van belang.
Niet iedereen vindt zijn/ haar geluk in een hoogwaardige ethische of religieuze setting.
Kortom met passende schoenen op de passende vloer staan, dat kan persoonlijk geluk leveren,
waarbij geluk een subjectieve ervaring is en blijft.
Daarom lukt het door anderen, iemand tot zijn/ haar geluk dwingen niet.

[Leon]

Geluk is een mate van persoonlijke tevredenheid.
In mijn optiek kan iemand in de bij hem/ haar passende omgeving ronduit gelukkig zijn.
Dat betekent dat er in alle drie stadia, genoemd door Kierkegaard, gelukkigen rondlopen.
Metaforisch gesproken is geluk gelijk aan goed passende schoenen aan de voeten.
De vloer waarop de schoenen staan, is natuurlijk ook van belang.
Niet iedereen vindt zijn/ haar geluk in een hoogwaardige ethische of religieuze setting.
Kortom met passende schoenen op de passende vloer staan, dat kan persoonlijk geluk leveren,
waarbij geluk een subjectieve ervaring is en blijft.
Daarom lukt het door anderen, iemand tot zijn/ haar geluk dwingen niet.

Echt duurzaam geluk vind je, denk ik, alleen in de religieuze fase.

[J-W]

Echt duurzaam geluk vind je, denk ik, alleen in de religieuze fase.

Zo wordt het vaak gebracht ja, o.a omdat Paulus er zo over schrijft of omdat ze hun geluk in stadium 2 niet kunnen bewerkstelligen.
Maar of het werkelijk zo is betwijfel ik. Ik heb heel wat gelovigen in mijn leven gekend en ken er nog steeds vrij veel maar ben op geen van hen jaloers. Velen van hen leven in een schijnwereld hetgeen ook op dit forum dagelijks valt te constateren.

[Leon]

Echt duurzaam geluk vind je, denk ik, alleen in de religieuze fase.

Zo wordt het vaak gebracht ja, o.a omdat Paulus er zo over schrijft of omdat ze hun geluk in stadium 2 niet kunnen bewerkstelligen.
Maar of het werkelijk zo is betwijfel ik. Ik heb heel wat gelovigen in mijn leven gekend en ken er nog steeds vrij veel maar ben op geen van hen jaloers. Velen van hen leven in een schijnwereld hetgeen ook op dit forum dagelijks valt te constateren.

Laten we kijken of duurzaam geluk in de fase van genot, genieten, hedonisme mogelijk is. Ik denk dat genot heel vluchtig is, en direct na het ontvangen al weer een gemis doet ontstaan. Dan duurzaam geluk bij de geboden, waar men rationeel probeert alles onder controle probeert te krijgen. Zef ik teveel als ik beweer dat elke controle het falen al in zich heeft? Die fasen leveren dus al geen duurzaam geluk. Maar nu de getuigenissen uit de religieuze fase. Een en al bevestiging van innerlijke vrede. Dus?

[J-W]

Zo wordt het vaak gebracht ja, o.a omdat Paulus er zo over schrijft of omdat ze hun geluk in stadium 2 niet kunnen bewerkstelligen.
Maar of het werkelijk zo is betwijfel ik. Ik heb heel wat gelovigen in mijn leven gekend en ken er nog steeds vrij veel maar ben op geen van hen jaloers. Velen van hen leven in een schijnwereld hetgeen ook op dit forum dagelijks valt te constateren.

Laten we kijken of duurzaam geluk in de fase van genot, genieten, hedonisme mogelijk is. Ik denk dat genot heel vluchtig is, en direct na het ontvangen al weer een gemis doet ontstaan. Dan duurzaam geluk bij de geboden, waar men rationeel probeert alles onder controle probeert te krijgen. Zef ik teveel als ik beweer dat elke controle het falen al in zich heeft? Die fasen leveren dus al geen duurzaam geluk. Maar nu de getuigenissen uit de religieuze fase. Een en al bevestiging van innerlijke vrede. Dus?

Niks dus, getuigenissen en bevestigingen van anderen over hun eigen geluk zeggen niets, het zijn slechts hun woorden en zij kunnen bovendien niet oordelen over andermans geluk in een ander stadium dan het hunne, hooguit dat zij zich in hun stadium, het religieuze, het prettigst voelen.

[Leon]

Laten we kijken of duurzaam geluk in de fase van genot, genieten, hedonisme mogelijk is. Ik denk dat genot heel vluchtig is, en direct na het ontvangen al weer een gemis doet ontstaan. Dan duurzaam geluk bij de geboden, waar men rationeel probeert alles onder controle probeert te krijgen. Zef ik teveel als ik beweer dat elke controle het falen al in zich heeft? Die fasen leveren dus al geen duurzaam geluk. Maar nu de getuigenissen uit de religieuze fase. Een en al bevestiging van innerlijke vrede. Dus?

Niks dus, getuigenissen en bevestigingen van anderen over hun eigen geluk zeggen niets, het zijn slechts hun woorden en zij kunnen bovendien niet oordelen over andermans geluk in een ander stadium dan het hunne, hooguit dat zij zich in hun stadium, het religieuze, het prettigst voelen.

“Prettig voelen” is een criterium dat vooral voor de eerste fase geldt, en kan je niet doortrekken naar de andere fasen. Al begrijp ik dat jij het niet anders kan zien.