David G. Benner - Liefde & Overgave

[Peter79]

Afgelopen week heb ik dit boekje gelezen (96 pagina's, vertaald in 2012 Coconut Almere; oorspronkelijk Surrender to Love, 2003)

Het grappige is dat ik het boekje kado kreeg, naar aanleiding van een gesprek IRL dat weer gebaseerd was op gesprekken op dit forum.

Auteur
David G. Benner is emeritus professor psychologie en spiritualiteit aan het Psychological Studies Institute in Atlanta. Voor mij was zijn wetenschappelijke status een belangrijke motivatie om door te gaan met lezen, want de stelligheid waarmee hij schrijft, zonder al te veel onderbouwing, riep bij mij wel wat vraagtekens op. Verwijzingen in de tekst in combinatie met een literatuurlijst leggen wel de noodzakelijke dwarsverbanden waardoor het verhaal meer in de context wordt geplaatst van wat anderen geschreven hebben.

Inleiding
In de inleiding geeft Benner aan: Christenen leggen vaker nadruk op gehoorzaamheid dan op overgave. Hoewel deze twee concepten nauw met elkaar samenhangen, verschillen ze op belangrijke punten van elkaar. Overgave is fundamenteel voor christelijke spiritualiteit en is de bodem van waaruit gehoorzaamheid hoort te groeien. Dit wordt verderop in het boek duidelijk.
Hij eindigt zijn inleiding met: overgave, liefde en spiritualiteit (de grote thema's van dit boek) zijn volgens mij de grote thema's van het leven. Ondanks de boodschap van de westerse cultuur, ligt persoonlijke vervulling in verbintenis, niet in autonomie. Spiritualiteit is de ontdekking van de fundamentele verbinding die bestaat tussen ons en God - een verbinding die ons op de juiste wijze verbindt met anderen, de wereld en ons diepste ik. Liefde is de verwelkoming die ons zegt dat we hier echt thuishoren, de zekerheid dat we eindelijk onze plek hebben gevonden.

De kwistige vader
De liefde wordt treffend voorgesteld in de gelijkenis van de Verloren zoon. Benner vertelt hierover in Hoofdstuk 1 en komt daarop terug in Hoofdstuk 5: de bedoeling van de spirituele reis is niet slechts om terug te komen in de verwelkomende armen van de Vader, maar om als de Vader te worden. [...] Nouwen schrijft dat ´worden als de hemelse Vader is niet slechts een belangrijk aspect van Jezus´ leer, het is de kern ervan.´
Even een zijstraatje: het streven om als God te worden is zo bezien niet verkeerd, maar de weg loopt niet via het terzijde schuiven van geboden.

Persoonlijke ervaring
Vraag christenen wat ze geloven over God, en de meesten zullen daar heel wat over te vertellen hebben. Maar vraag diezelfde mensen wat ze vanuit directe persoonlijke ervaring over God weten, en de meesten zullen veel minder te zeggen hebben. Daarentegen moet elke geestelijke reis voortkomen uit directe, persoonlijke ervaring van God. Persoonlijke kennis gaat objectieve kennis te boven (p. 20).

Volmaakte liefde overwint angst
Liefde nodigt uit tot overgave. Wie zich overgeeft, is vrij van angst. Zolang Petrus vertrouwde op Jezus, liep hij op het water. Toen hij ging twijfelen en naar de golven keek, werd hij bang en zakte weg. De moed om de onplezierige aspecten van ons ik onder ogen te zien komt voort uit het gevoel diep geliefde te zijn. Het komt ook voort uit de verzekering dat we veilig zijn. Onze blik moet heen en weer gaan tussen Gods liefde en onze angst (p. 41).

Overgave
Overgave is de ontdekking dat we in een rivier van liefde zijn, en dat we drijven zonder dat we iets hoeven te doen. Zonder overgave zijn we altijd in de greep van een bepaalde mate van angst. Zonder overgave zullen we altijd blijven worstelen, proberen door onze eigen inspanningen te blijven drijven.[...] Christelijke gehoorzaamheid zou altijd gebaseerd moeten zijn op overgave aan een persoon, niet simpel op het aanvaarden van een verplichting. Het is overgave aan liefde, geen onderwerping aan plicht (p. 52, 53). Problemen met overgave en gehoorzaamheid zijn dan ook geen problemen van de wil, maar van het hart. Ignatius van Loyola schrijft dat zonde de onwil is om te vertrouwen dat God ons diepste geluk wil. Totdat ik hiervan absoluut overtuigd ben, zal ik alles doen om mijn handen aan het stuur van mijn leven te houden, omdat ik denk beter te weten dan God wat ik voor mijn vervulling nodig heb (p. 55).

Transformatie
Voor de psychologie is de taal van transformatie te optimistisch (p. 59). Maar de taal van de transformatie is diep christelijk (2 Kor 3: 18). Christelijke transformatie bestaat uit opnieuw geboren worden, herschapen in de persoon zoals we vanaf de eeuwigheid bestemd zijn (p. 60). Paradoxaal genoeg kan niemand veranderen, als hij niet eerst zichzelf accepteert zoals hij is. Zelfbedrog en het ontbreken van echte kwetsbaarheid blokkeren iedere zinvolle transformatie. [...] Als je kunt geloven dat je het voor elkaar hebt of dat het goede leven bereikbaar is en je het bijna te pakken hebt, kun je transformatie vergeten en het christelijk geloof schrappen (p. 64).

Dit is zeer moeilijk. Alles binnenin me wil aan anderen en aan God mijn beste geveinsde ik presenteren. Dit is mijn onechte ik, het ik dat ikzelf heb gevormd. Dit ik kan nooit worden getransformeerd, omdat het nooit bereid is liefde te ontvangen in kwetsbaarheid.[...] Zowel de populaire psychologie als spiritualiteit heeft de neiging om dit onechte ik te versterken door in te spelen op ons diepgewortelde geloof in zelfverbetering. Beiden spelen ook in op onze instinctieve neiging om te proberen zelf eerst alles op orde te hebben voordat we liefde ontvangen (p. 64, 65).

Ervaringskennen
Volgens Benner stellen de meeste christenen zich tevreden met objectief weten in plaats van persoonlijk, intiem kennen (p. 65). Maar vertrouwen op geloof maakt dat we ons blijven vastklampen aan overtuigingen. Er is altijd de dreiging van twijfel de de achterdeur openhoudt voor angst. Wat nodig is, is kennen dat dieper gaat dan geloof. Kennen gebaseerd op ervaring. Alleen kennende liefde is sterk genoeg om angst uit te drijven en twijfel te weerstaan (p. 66).

Drievoudige bekering
Transformatie kan beschreven worden in drie stadia: reiniging, verlichting en eenwording. Reiniging is als verliefd worden, alles achterlatend om Jezus te volgen. Verlichting houdt in dat ik God niet meer liefheb om mijzelf, maar om Hem (Bernard van Clairvaux). Het is als Petrus die Jezus in de ogen ziet na de opstanding (hebt gij mij waarlijk lief, meer dan dezen). Eenwording begint met de ervaring van schijnbare God-verlatenheid. Het wordt geïllustreerd door het achterblijven van de discipelen na Hemelvaart, maar Pinksteren vertegenwoordigt de vervulling ervan. Daar ontdekten de discipelen dat ze niet alleen waren - ze waren in feite voor eeuwig verenigd met Christus door de inwoning van zijn Geest. In deze eenwording werd hun liefde compleet, want nu was het leven van de Geest hun leven, en de liefde van God hun liefde (p. 83-85). Deze stadia moeten niet al te letterlijk worden verstaan, maar om te begrijpen wat er bij transformatie aan de hand is.

Tenslotte
Ik heb hiervoor een aantal zaken een het boekje benoemd, die een beeld geven van waar het over gaat. De auteur spreekt veel vanuit zijn persoonlijke ervaring met mensen die hij heeft ontmoet. Dat heb ik hiervoor niet weergegeven. Ook volgen na elk hoofdstuk aanzetten voor reflectie. Daarmee is het ook een soort werkboekje. Voor wie liefde een centrale plek in het christelijk geloof geeft, is dit denk ik een mooi boekje om daarvan verder de consequenties te trekken. Wie al reserves heeft bij de uitdrukking "relatie met God" kan het boekje beter gesloten laten.

[BdO]

die God-verlatenheid ervaar ik al wel, wat dat betreft ben ik al een heel eind. God ervaren is dan weer wat lastiger.

Ik vind in het stukje hierboven wel aardige dingen zitten, maar een en ander wordt me te totaal gesteld.

Bijvoorbeeld:
het gaat niet om je overgeven, maar om je kunnen overgeven
het gaat om het stuur loslaten, maar om het stuur kunnen loslaten
het gaat niet om liefde ontvangen in kwetsbaarheid, maar om liefde kunnen ontvangen ook in kwetsbaarheid

In de basis gaat het om vertrouwen. Vertrouwen kan je zuiver waarnemen als het op de proef wordt gesteld, maar vertrouwen is misschien juist ook wel dat je dat op de proef stellen niet zelf actief hoeft te zoeken.

Beste zin: Ondanks de boodschap van de westerse cultuur, ligt persoonlijke vervulling in verbintenis, niet in autonomie.