Vreemde zin in Mattheus 23

[Leeuwenhart]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling, maar vul nu eens in plaats van het woord vader, het woord God in, dan klopt de zin wel.

Dus ergens in het proces van vertalen is er een omkering geweest van het gebruikte woord.
Het blijkt dus dat je niet zomaar in de tekst het woord God door vader kunt vervangen, zonder in betekenisverwarring te komen.
Ik neem aan dat wel meer mensen hier tegenaan gelopen zullen zijn: "Hoezo mag ik mijn vader geen vader noemen?"

[Jaron]

Hm, eerlijk gezegd snap ik de verwarring niet? Ik ben in ieder geval nog nooit verward door deze zin en vind 'm ook niet echt vreemd...

[Leeuwenhart]

Hm, eerlijk gezegd snap ik de verwarring niet? Ik ben in ieder geval nog nooit verward door deze zin en vind 'm ook niet echt vreemd...

En hoe interpreteer jij deze zin dan, Jaron?
Naar mijn idee staat er dat je zelfs je eigen vader niet vader mag noemen, omdat je een Hemelse Vader hebt.

[Jaron]

Ja, dat staat er, maar dit valt in dezelfde categorie als de zin dat je je vader en moeder moet haten: hier wordt een punt duidelijk gemaakt, namelijk dat God boven alles gaat, en dit is een typisch voorbeeld van het feit dat het onmogelijk is de hele Bijbel letterlijk te nemen en dat je dus altijd moet kijken wat er verder nog in de Bijbel staat. Natuurlijk mag je je aardse vader vader noemen, dat is helemaal het punt niet.

[Vertrokken user_4]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling, maar vul nu eens in plaats van het woord vader, het woord God in, dan klopt de zin wel.

Nee, dan klopt hij juist niet! Waarom zou je in godsnaam andere woorden in willen vullen?

Dus ergens in het proces van vertalen is er een omkering geweest van het gebruikte woord.
Het blijkt dus dat je niet zomaar in de tekst het woord God door vader kunt vervangen, zonder in betekenisverwarring te komen.
Ik neem aan dat wel meer mensen hier tegenaan gelopen zullen zijn: "Hoezo mag ik mijn vader geen vader noemen?"

Er is helemaal geen omkering geweest, hoe kom je daar zo bij?
Je kunt het woord Vader niet zomaar door God vervangen, zonder de betekenis en de essentie van de boodschap te wijzigen!

Opmerkelijk dat mensen met een 'sola scriptura' achtergrond de context en boodschap niet kunnen achterhalen, want dit is bij uitstek een vraag die je zelfs met de beperkingen van 'sola scriptura' kunt oplossen. (overigens is het wel handiger/makkelijker als je met joodse en christelijke Traditie op de hoogte bent).

Heb je wel eens de bijbel in zijn geheel gelezen?

[Jerommel]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling,

Nou nee, want hoeveel 'christenen' noemen hun menselijke leider vader?
Zowat alle katholieken doen dat.
Blijkbaar hebben die geen boodschap aan wat Christus hier zei.
Dus Hij zei het niet voor niks, hoewel voor velen schijnbaar toch voor niks...

[Biker]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling,

Nou nee, want hoeveel 'christenen' noemen hun menselijke leider vader?
Zowat alle katholieken doen dat.
Blijkbaar hebben die geen boodschap aan wat Christus hier zei.
Dus Hij zei het niet voor niks, hoewel voor velen schijnbaar toch voor niks...

"Heilige vader" wordt hun leider zelfs genoemd.
Het geeft een machtspositie aan en ik denk dat Jezus doelde op de hierarchie die destijds heerste.
De leer der Nikoalieten.
Betekenis is "overwinnaar van het volk"
Johannes en Jakobus (de zonen van Zebedeus)wilden destijds ook vooraan, aan de rechterhand van Jezus zitten.
Mark 10:42:Maar Jezus, het tot Zich geroepen hebbende, zeide tot hen: Gij weet, dat degenen, die geacht worden oversten te zijn der volken, heerschappij voeren over hen, en hun groten gebruiken macht over hen. 43 Doch alzo zal het onder u NIET zijn; maar zo wie onder u groot zal willen worden, die zal uw dienaar zijn. 44 En zo wie van u de eerste zal willen worden, die zal aller dienstknecht zijn.

[Sanne]

Het geeft een machtspositie aan en ik denk dat Jezus doelde op de hierarchie die destijds heerste.

Dat geloof ik ook. Is de titel "Heilige Vader" niet exclusief voor onze Hemelse Vader? - Joh.17:11. Ze eigenden iets toe wat alleen God toebehoort. Wij zijn kinderen en mogen elkaar broer en zus noemen.

[Peter79]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling,

Nou nee, want hoeveel 'christenen' noemen hun menselijke leider vader?
Zowat alle katholieken doen dat.
Blijkbaar hebben die geen boodschap aan wat Christus hier zei.

Dat zou kunnen, maar het is niet de enige mogelijkheid.

Als Paulus Timotheüs zijn wettig kind in het geloof noemt (1Tim 1), kan je dan van Paulus spreken als Timotheüs' vader in het geloof? Ik denk het wel.
Johannes schrijft in zijn eerste brief aan de vaders dat ze Christus kennen (1Joh 2). Dit kan heel goed slaan op vaders in het geloof, omdat ook jonge mannen en kinderen worden aangesproken. In de derde brief heeft de schrijver het zelfs over zijn kinderen.
Het is niet alleen de Paus die zich vader laat noemen, maar een pastoor kan ook worden aangesproken met vader. Iemand die ouder en wijzer is in het geloof, kan een vader voor je zijn. Ik heb een tijdje terug met iemand van onze kerk een gesprek gehad dat ik m'n eigen vader niet gehad zou kunnen hebben. Die man kan ik als een geestelijk vader beschouwen, maar hij zal nooit tussen mij en de Hemelse Vader in staan (zoals sommige Farizeeën dat wel wel deden - "het Koninkrijk toesluiten en er zelf niet binnengaan").

Dus Hij zei het niet voor niks, hoewel voor velen schijnbaar toch voor niks...

Jezus zei het tegen de Farizeeën.
Vind je op grond van Matt 23 dat de scholen afschaft moeten worden? (laat u geen leraren en meesters noemen).

[Dirk]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling, maar vul nu eens in plaats van het woord vader, het woord God in, dan klopt de zin wel.

Lees de zin uit Matthëus 23 in zijn context. Veel zinnen en aanbevelingen zijn onzinnig, als we deze niet in de (juiste) context te lezen. We lezen tevens in Matthëus 23:

En al hun werken doen zij, om van de mensen gezien te worden;, en dan is de aanbeveling, zoals je het noemt, toch duidelijk??

Wanneer we zinnen uit het context halen, krijgen we vreemde zaken, zoals een citaat uit Psalmen 53:

Er is geen God

Hele Bijbelstudies en leerstellingen zijn gebaseerd op teksten die uit hun context gehaald zijn. M.i. is het een betere aanbeveling om de tekst in de juiste context te lezen, Leeuwenhart!

[Peter79]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling,

Nou nee, want hoeveel 'christenen' noemen hun menselijke leider vader?
Zowat alle katholieken doen dat.
Blijkbaar hebben die geen boodschap aan wat Christus hier zei.
Dus Hij zei het niet voor niks, hoewel voor velen schijnbaar toch voor niks...

Het geeft een machtspositie aan en ik denk dat Jezus doelde op de hierarchie die destijds heerste.
De leer der Nikoalieten.
Betekenis is "overwinnaar van het volk"
Johannes en Jakobus (de zonen van Zebedeus)wilden destijds ook vooraan, aan de rechterhand van Jezus zitten.
Mark 10:42:Maar Jezus, het tot Zich geroepen hebbende, zeide tot hen: Gij weet, dat degenen, die geacht worden oversten te zijn der volken, heerschappij voeren over hen, en hun groten gebruiken macht over hen. 43 Doch alzo zal het onder u NIET zijn; maar zo wie onder u groot zal willen worden, die zal uw dienaar zijn. 44 En zo wie van u de eerste zal willen worden, die zal aller dienstknecht zijn.

Zo begint Matteüs 23: mensen die zich gezet hebben op de stoel van Mozes en andere mensen lasten opleggen. En de eenvoudige man die tegen ze opkijkt en van alles verwacht. Dan is het ook niet vreemd om te verlangen zelf die macht te hebben. Het is vorm van top-down denken. Vroeger verwachtte ik dat ik dingen in de kerk ten goede kon veranderen door mee te doen in allerlei organisatiestructuren. Maar dat heb ik los moeten laten. Dienen is voor mij mijn plek in de gemeenschap in te nemen en te doen waar ik me goed bij voel, daar waar mijn capaciteiten liggen.

Ik ben redacteur van ons kerkblad en van een blaadje met alleen maar oproepen en roosters wordt het steeds meer een blaadje waar gemeenteleden in beeld komen en hun verhaal vertellen. Dat is mijn manier om het geloofsgesprek in de gemeente te dienen. En het klinkt nu misschien dat ik toch dingen aan het veranderen ben, maar dat is niet zo. Ten eerste kom ik zelf helemaal niet aan de inhoudelijke input toe (daarvoor zorgen anderen) en ten tweede heb ik mijn gemeente met zijn gebreken en kortzichtigheid (in mijn ogen) geaccepteerd (veranderen van de gemeente is niet mijn doel, slechts het in beeld brengen van wat er al is). Het is niet aan mij om dat via organisatie en beleid te veranderen. Ik zorg slechts dat er maandelijks een blaadje ligt vóór en dóór de gemeente en mijn bijdrage daarin is miniem. Het veranderen laat ik aan God over.

[Vertrokken user_4]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling, maar vul nu eens in plaats van het woord vader, het woord God in, dan klopt de zin wel.

Lees de zin uit Matthëus 23 in zijn context. Veel zinnen en aanbevelingen zijn onzinnig, als we deze niet in de (juiste) context te lezen....

Precies, met dien verstande dat 'context' van bovengenoemd vers niet alleen op Matteus 23 slaat, maar vooral begint in Genesis!

[ericjan]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling, maar vul nu eens in plaats van het woord vader, het woord God in, dan klopt de zin wel.

Dus ergens in het proces van vertalen is er een omkering geweest van het gebruikte woord.
Het blijkt dus dat je niet zomaar in de tekst het woord God door vader kunt vervangen, zonder in betekenisverwarring te komen.
Ik neem aan dat wel meer mensen hier tegenaan gelopen zullen zijn: "Hoezo mag ik mijn vader geen vader noemen?"

Dit heeft betrekking op dat we niet zomaar een kerkleider of andere (politiek) leider met vader mogen aanspreken, omdat een ieder gelijk is in Christus.
Daarom is er ook het verbod om als Christen iemand Rabbi, Dominee, Bisschop, Paus, Pastoor, meester te noemen, want daarmee plaats je zo iemand op een voetstuk. (vers 8 en 9)

8 Maar u mag zich geen rabbi laten noemen, want Eén is uw Meester, namelijk Christus; en u bent allen broeders.
9 En u mag niemand op de aarde uw vader noemen, want Eén is uw Vader, namelijk Hij Die in de hemelen is.
10 En u mag niet meesters genoemd worden, want Eén is uw Meester, namelijk Christus.


Want hoe nederiger hoe hoher in aanzien bij de Heer ! Wie zichzelf dus zo een titel geeft of laat geven, zal vernederd worden door de Heer.
11 Maar de belangrijkste van u zal uw dienaar zijn.
12 En wie zichzelf zal verhogen, zal vernederd worden; en wie zichzelf zal vernederen, zal verhoogd worden.

Niet alleen de RKK maakt deze fout, maar nagenoeg alle kerkgenootschappen, omdat ons ego aangespoord door de satan nu eenmaal graag belangrijk gevonden wil worden.
We zien dat zelfs hier op het forum terug.

[Vertrokken user_4]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling, maar vul nu eens in plaats van het woord vader, het woord God in, dan klopt de zin wel.

Dus ergens in het proces van vertalen is er een omkering geweest van het gebruikte woord.
Het blijkt dus dat je niet zomaar in de tekst het woord God door vader kunt vervangen, zonder in betekenisverwarring te komen.
Ik neem aan dat wel meer mensen hier tegenaan gelopen zullen zijn: "Hoezo mag ik mijn vader geen vader noemen?"

Dit heeft betrekking op dat we niet zomaar een kerkleider of andere (politiek) leider met vader mogen aanspreken, omdat een ieder gelijk is in Christus.
Daarom is er ook het verbod om als Christen iemand Rabbi, Dominee, Bisschop, Paus, Pastoor, meester te noemen, want daarmee plaats je zo iemand op een voetstuk. (vers 8 en 9)

8 Maar u mag zich geen rabbi laten noemen, want Eén is uw Meester, namelijk Christus; en u bent allen broeders.
9 En u mag niemand op de aarde uw vader noemen, want Eén is uw Vader, namelijk Hij Die in de hemelen is.
10 En u mag niet meesters genoemd worden, want Eén is uw Meester, namelijk Christus.


Want hoe nederiger hoe hoher in aanzien bij de Heer ! Wie zichzelf dus zo een titel geeft of laat geven, zal vernederd worden door de Heer.
11 Maar de belangrijkste van u zal uw dienaar zijn.
12 En wie zichzelf zal verhogen, zal vernederd worden; en wie zichzelf zal vernederen, zal verhoogd worden.

Niet alleen de RKK maakt deze fout, maar nagenoeg alle kerkgenootschappen, omdat ons ego aangespoord door de satan nu eenmaal graag belangrijk gevonden wil worden.
We zien dat zelfs hier op het forum terug.

Dit is overigens een mening die in de 16e eeuw werd verzonnen en gepopulariseerd in de 19 eeuw, om zich af te zetten tegen De Kerk. Het slaat behoorlijk de plank mis, door onwetendheid van de geschiedenis van het jodendom en christendom. Het is bovendien ook een mening die totaal lak heeft aan de joodse en de christelijke context van wat Jezus hier zegt...

[Jerommel]

Ach, wie zet zich nu eigenlijk af tegen het ontraden iemand vader te noemen?
Het is maar waar je vanuit gaat he..

[Leeuwenhart]

Ja, dat staat er, maar dit valt in dezelfde categorie als de zin dat je je vader en moeder moet haten: hier wordt een punt duidelijk gemaakt, namelijk dat God boven alles gaat, en dit is een typisch voorbeeld van het feit dat het onmogelijk is de hele Bijbel letterlijk te nemen en dat je dus altijd moet kijken wat er verder nog in de Bijbel staat. Natuurlijk mag je je aardse vader vader noemen, dat is helemaal het punt niet.

Wanneer je je ouders zou moeten haten, dan zou dat haaks staan op het liefhebben van de naaste.
En ook haaks op het gebod je vader en moeder met respect te behandelen.

De gedachte die bij Yeheshua naar voren komt, is gelegen in het wel of niet Gods wil doen.
Wanneer de familie van Hem bij de poort staat en vraagt om binnen te mogen komen, zegt hij dat zijn ware familie degenen zijn die er voor ijveren om Gods wil in hun leven gestalte te geven.
Dus hij stelt de geestelijke band boven de bloedband.

Het gaat dus niet om het haten, maar wel om het afstand nemen van de invloed van de ouders om Hem te kunnen volgen.
Als de ouders zich verzetten tegen je christen zijn, dan zijn het je ouders in principe niet meer, want van jouw keuze hangt je zielenheil af en niet van je ouders, dat zijn passanten in dit tijdelijke ondermaanse, terwijl je ziel eeuwig is.

een typisch voorbeeld van het feit dat het onmogelijk is de hele Bijbel letterlijk te nemen en dat je dus altijd moet kijken wat er verder nog in de Bijbel staat.

Mee eens.

[Leeuwenhart]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling, maar vul nu eens in plaats van het woord vader, het woord God in, dan klopt de zin wel.

Nee, dan klopt hij juist niet! Waarom zou je in godsnaam andere woorden in willen vullen?

Dus ergens in het proces van vertalen is er een omkering geweest van het gebruikte woord.
Het blijkt dus dat je niet zomaar in de tekst het woord God door vader kunt vervangen, zonder in betekenisverwarring te komen.
Ik neem aan dat wel meer mensen hier tegenaan gelopen zullen zijn: "Hoezo mag ik mijn vader geen vader noemen?"

Er is helemaal geen omkering geweest, hoe kom je daar zo bij?
Je kunt het woord Vader niet zomaar door God vervangen, zonder de betekenis en de essentie van de boodschap te wijzigen!

Opmerkelijk dat mensen met een 'sola scriptura' achtergrond de context en boodschap niet kunnen achterhalen, want dit is bij uitstek een vraag die je zelfs met de beperkingen van 'sola scriptura' kunt oplossen. (overigens is het wel handiger/makkelijker als je met joodse en christelijke Traditie op de hoogte bent).

Heb je wel eens de bijbel in zijn geheel gelezen?

Zoals de uiteindelijke Nederlandse vertaling tot ons is gekomen is het gevolg van vele vertalingen via Aramees, Hebreeuws, Grieks, Latijn en gedurende 2000 jaar is er intens aan de tekst gesleuteld door velen.
Star vasthouden aan het eindresultaat doet per definitie geen recht aan de oorspronkelijke tekst noch aan de betekenis en bedoeling ervan.

Ik doel op de omkering en verwarring, die is ontstaan bij het vertalen, waarbij waarschijnlijk het woord ABBA een rol zou kunnen hebben gespeeld.

[Jerommel]

en gedurende 2000 jaar is er intens aan de tekst gesleuteld door velen.

Dat is gewoon niet waar.
Men roept het al decennia lang (eeuwen inmiddels), maar het zijn voornamelijk vermoedens, aannames en verhaspelingen waar men mee aan komt.
Het is juist verreweg het best bewaarde oud-tijdse Boek ter wereld, en het is juist opvallend hoeveel twijfelzaaierij er over is.

[Vertrokken user_4]

Zoals de uiteindelijke Nederlandse vertaling tot ons is gekomen is het gevolg van vele vertalingen via Aramees, Hebreeuws, Grieks, Latijn en gedurende 2000 jaar is er intens aan de tekst gesleuteld door velen.

Neuh, dat is niet waar...in de grondteksten staat gewoon 'pater' dus dat is prima vertaald. In het Nederlands, of welke andere taal dan ook.

Star vasthouden aan het eindresultaat doet per definitie geen recht aan de oorspronkelijke tekst noch aan de betekenis en bedoeling ervan.

Je pleit dus voor het aanpassen van de vertalingen, al naar gelang de theologie van deze of gene? De grondteksten zijn duidelijk, de vertalingen ook...

Ik doel op de omkering en verwarring, die is ontstaan bij het vertalen, waarbij waarschijnlijk het woord ABBA een rol zou kunnen hebben gespeeld.

Er is geen sprake van omkering...een ander woord voor 'pater, zoals 'God' of 'Abba', had de hele betekenis van Jezus' uitspraak compleet teniet gedaan. Het slaat dan nergens op wat Hij zegt. Dit soort revisionisme is levensgevaarlijk...

[Biker]

Neuh, dat is niet waar...in de grondteksten staat gewoon 'pater' dus dat is prima vertaald. In het Nederlands, of welke andere taal dan ook.

Pater is latijn, en de grondtekst is grieks.

[Vertrokken user_4]

Neuh, dat is niet waar...in de grondteksten staat gewoon 'pater' dus dat is prima vertaald. In het Nederlands, of welke andere taal dan ook.

Pater is latijn, en de grondtekst is grieks.

*Zucht*...Als je niet weet waarover je praat, zeg dan gewoon niets.

[ericjan]

Wanneer we binnen de context blijven van Matteus 23 dan zien we dat het begint met een voorbeeld hoe het NIET moet:
We zien helaas deze fouten gewoon weer gemaakt worden door vele christelijke kerkgenootschappen omdat de mens op zoek naar aanzien.

“Alles wat ze doen, doen ze om op te vallen bij de mensen. De banden met teksten uit de wet die ze om hun hoofd en arm dragen, maken ze extra breed. De kwasten aan de onderrand van hun kleren maken ze extra groot. Ze houden ervan om bij de maaltijden op de beste plaatsen te zitten. In de synagogen willen ze op de voorste rij zitten. Ze willen op de markten graag gegroet worden. Ze willen 'meester' worden genoemd

Dan ervolgt Yeshua Zijn verhaal met:
Maar jullie moeten je niet 'meester' laten noemen. Want jullie hebben maar één Meester: de Messias. Jullie zijn allemaal broeders van elkaar. Op aarde moeten jullie ook niemand 'vader' noemen. Want jullie hebben maar één Vader: jullie hemelse Vader. Ook moeten jullie je geen 'leermeester' laten noemen, want jullie hebben maar één Leermeester: de Messias. Maar hij die de anderen dient, is de belangrijkste van jullie. Wie zichzelf heel belangrijk vindt, zal worden vernederd. Maar wie heel bescheiden is, zal worden geëerd."”

Deze zaken staan dus niet los van elkaar maar worden na elkaar genoemd met een reden, namelijk dat het onderste deel van toepassing is op bovenstaande.

[Dirk]

Daarom is er ook het verbod om als Christen iemand Rabbi, Dominee, Bisschop, Paus, Pastoor, meester te noemen, want daarmee plaats je zo iemand op een voetstuk.

En nu praktisch? Of is dit naar jouw mening praktisch?

[dingo]

Er staat dus: En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, [namelijk] Die in de hemelen is.

Dat lijkt een onzinnige aanbeveling, maar vul nu eens in plaats van het woord vader, het woord God in, dan klopt de zin wel.

Lees de zin uit Matthëus 23 in zijn context. Veel zinnen en aanbevelingen zijn onzinnig, als we deze niet in de (juiste) context te lezen....

Precies, met dien verstande dat 'context' van bovengenoemd vers niet alleen op Matteus 23 slaat, maar vooral begint in Genesis!

Dat geldt uiteraard in zijn algemeenheid altijd maar ook al beperk je de context tot het boek Matheus zelf. En je kijkt voor welke doelgroep het oorspronkelijk geschreven is (Joden) dan is het al snel duidelijk dat deze manier van uitleggen geen recht doet aan de tekst,

[Biker]

Daarom is er ook het verbod om als Christen iemand Rabbi, Dominee, Bisschop, Paus, Pastoor, meester te noemen, want daarmee plaats je zo iemand op een voetstuk.

En nu praktisch? Of is dit naar jouw mening praktisch?

Dat zou de vraag niet moeten zijn, niet alles in het leven is makkelijk en praktisch.
De hierarchie die door de voetstukken veroorzaakt werden is dodelijk gebleken.
Ignatius heeft die rangen en standen pas geintroduceerd met bisschoppen etc.
Een met valsheid in geschrifte verkregen "huwelijk" met de Staat en haar macht deed de rest.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Donatio_Constantini

Al dit soort pogingen om als mensje op Zijn troon te gaan zitten hebben niets dan ellende veroorzaakt.